Hoe verbind je energietransitie met klimaatadaptatie?

Ben je net lekker op stoom met je plannen voor de energietransitie, blijkt dat je ook rekening moet houden met klimaatadaptatie of andersom! Voor iedereen die nu bijvoorbeeld met een Regionale Energie Strategie (RES), transitievisie warmte of Regionale Adaptatie Strategie (RAS) bezig is, is deze informatie bedoeld om je op weg te helpen met het leggen van de koppeling.

Zowel het Nationale Programma Regionale Energie Strategieën (NP RES) als het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) stellen dat het belangrijk is dat je die koppeling legt. Mitigatie en adaptatie zijn 2 kanten van dezelfde medaille; het beperken van (de gevolgen van) klimaatverandering. Zowel klimaatadaptatie als de energietransitie vragen om investeringen in de openbare ruimte. Daarom is het goed als je in jouw strategie rekening houdt met beide onderwerpen.

Gelukkig valt dat in de praktijk best mee. Je hoeft het echt niet allemaal zelf te bedenken, als je maar op de juiste momenten schakelt met de juiste collega’s. Om het hele proces nog leuker en makkelijker te maken introduceren we ‘Link’, jouw ietwat betweterige maar goedbedoelende gids op het grensvlak tussen klimaatadaptatie en de energietransitie.

2 programma’s die gelijk oplopen

De energietransitie en klimaatadaptatie zijn projecten die nu in het hele land gelijk oplopen. Voor beide onderwerpen geldt dat overheden in 2020 een (eerste) analyse en strategie moeten opleveren. In Zuid-Holland hebben we 7 regio’s waar overheden samenwerken aan een Regionale Energie Strategie of een strategie voor klimaatadaptatie. Het zijn precies dezelfde regio’s, maar meestal niet met dezelfde collega’s. Hoewel sommige gemeenten een gecombineerde strategie opleveren gaat de koppeling in veel gebieden niet vanzelf.

Tips

Link helpt je op weg met een aantal aandachtspunten die belangrijk zijn voor het koppelen van klimaatadaptatie en de energietransitie: Hieronder een aantal tips, meer tips en voorbeelden vind je in de afbeeldingen.

1. Het komt bij elkaar in de omgevingsvisie

De energietransitie en klimaatadaptatie komen ook bij elkaar in uitwerkingen van omgevingsvisies en -plannen. Als je zorgt dat je samen afstemt of input levert voor zo’n visie en/of plan, ben je verzekerd van afstemming op het gebied van ruimtelijke inpassing en participatie. Op de onderstaande sites vind je voorbeelden waarin beide onderwerpen gekoppeld zijn.

• Informatiepunt Omgevingswet
• Mijn Omgevingsvisie, een website van Architectuur Lokaal, onafhankelijk kenniscentrum voor bouwcultuur.
• Nationale Omgevingsvisie, website van het ministerie van Binnenlandse Zaken.
• Omgevingsvisie Hillegom, website van de gemeente Hillegom.

2. Borg de afstemming in je planning en mijlpalen

Iedere lokale en regionale overheid is nu bezig met een Regionale Energie-Strategie of Adaptatieplan, de Transitie Visie Warmte en andere energie-en adaptatieprojecten. Zoek de collega’s op die hier in jouw organisatie mee bezig zijn en neem samen je planning en mijlpalen door. En laat je collega aangeven bij welke stappen in jouw proces het nodig is om samen af te stemmen en andersom. Zo heb je voor alle stappen je afstemming geregeld. Bedenk niet in je eentje welke afstemming of informatie
nodig is. Jij kent het proces van je collega immers niet. Zorg dat je ook je bestuurders in deze afstemming betrekt. De voorbeelden geven je een idee van de dingen waar je elkaar in kunt vinden.

3. Maak gebruik van elkaars’ data

Elke gemeente is bezig met een klimaatstresstest en risico-dialogen. Hiervoor is een klimaatatlas opgesteld. Voor heel Nederland is ook een warmtetransitieatlas gemaakt. In de eerste atlas zie je welke gebieden kwetsbaar zijn voor weersextremen, in de tweede zie je welke wijken geschikt zijn om van het aardgas af te gaan en wanneer. Als je deze 2 naast elkaar legt, zie je waar de onderwerpen elkaar raken. Zo zijn er nog veel meer kaarten. Maak gebruik van elkaars’ data.

4. Meekoppelkansen = betere betaalbaarheid = meer draagvlak

Zorg dat je in je stuk let op meekoppelkansen: zijn er mogelijkheden om investeringen te bundelen zodat je bijvoorbeeld maar één keer een straat hoeft open te breken of kun je het plaatsen van zonnepanelen koppelen aan vergroenen? Betaalbaarheid is belangrijk voor het draagvlak.

5. Denk aan de koeltevraag!

In de energietransitie is veel aandacht voor energiebesparing. Maar dat sluit niet aan bij de toenemende vraag naar energie voor bijvoorbeeld airconditioning of koeling door de oplopende temperatuur. Vanuit klimaatadaptatie wordt juist gewerkt aan bijvoorbeeld vergroening en waterbuffers om te zorgen voor natuurlijke koelte en aan bouwmethoden die rekening houden met weersextremen. Hier kun je elkaar dus helpen!

Landelijke kaders

Overheden in het hele land zijn bezig met plannen voor de energietransitie en klimaatadaptatie. Daarbij spelen 2 landelijke programma’s een belangrijke rol:

• Nationaal Programma Regionale Energie Strategieën (NP RES)
• Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie (DPRA).

In de handreiking van beide programma’s staat het volgende over de verbinding tussen beide onderwerpen:

Nationaal programma RES en klimaatadaptatie

Klimaatadaptatie heeft een ruimtelijke impact die nog niet volledig inzichtelijk is. Het gaat om maatregelen op het gebied van

• wateroverlast
• droogte
• hittestress
• overstroming

Dit ruimtebeslag kan botsen met de opgaven voor de RES of deze juist versterken. Het is belangrijk dat op regionaal niveau de uitwerking van de opgaven voor klimaatadaptatie en energietransitie worden afgestemd. Alle overheden dienen in 2019 stresstesten te hebben uitgevoerd. Afgesproken is dat ze in 2020 risicodialogen gaan voeren en een uitvoeringsprogramma opstellen met daarin onder andere een adaptatiestrategie. Voor meer informatie over stresstesten en risicodialogen verwijzen we je naar www.ruimtelijkeadaptatie.nl.

Juist het voeren van de dialoog vraagt afstemming met de (concept) RES’en die tegelijkertijd worden opgesteld. In de handreiking Regionale Energie Strategieën staan argumenten waarom het van wezenlijk belang is om klimaatadaptatie een rol te geven in de RES.

• Paragraaf 3.3 Opgave gebouwde omgeving
• 3.4 Spelregels Programma RES, onderdeel ruimtelijke ordende principes
• 4.1 Proces : stappen in de fysieke leefomgeving
• B 4.2 Novi
• B4.4 Klimaatadaptatie NAS + deltaplan/beslissing Ruimtelijke Adaptatie.
  www.regionale-energiestrategie.nl

Deltaprogramma ruimtelijke adaptatie en energie

Voor 1 juni 2020 moeten alle energieregio’s hun concept energiestrategie aanleveren aan het rijk. Het Deltaprogramma Ruimtelijke adaptatie stelt zich ten doel dat vitale voorzieningen zoals het energie-netwerk bestand zijn tegen klimaatverandering. Daarom is het van groot belang dat de energietransitie en klimaatadaptatie aan elkaar gekoppeld zijn, zodat toekomstige plannen klimaatbestendig zijn ingericht. Binnen het deltaprogramma wordt daarvoor bijvoorbeeld een speciale risicodialoog ontwikkeld waarbij kansen en knelpunten op de raakvlakken van energie en klimaatverandering zijn opgenomen
https://ruimtelijkeadaptatie.nl/