Mens en natuur kunnen soms op gespannen voet komen te staan met elkaar. Wilde dieren die van nature thuishoren in Nederland zijn beschermd. Je mag ze niet zomaar verjagen of doden. Toch kunnen dieren schade en risico's veroorzaken op de natuur en landbouwgewassen. Of een gevaar vormen voor het verkeer. Zuid-Holland is continue op zoek naar een goede balans in onze dichtbevolkte provincie.
Beheer van diersoorten
Om balans te behouden in onze dichtbevolkte provincie is het soms nodig om in te grijpen. Dat gebeurt zowel om soorten te beschermen als om soorten te beheren. Bij beheer gaat het om dieren die een risico vormen, schade veroorzaken of een gevaar zijn. Zo kunnen bijvoorbeeld bevers onze dijken verzwakken en veroorzaken ganzen voor miljoenen euro's schade aan gewassen en natuur. Ook worden maatregelen getroffen om weidevogels te beschermen tegenpredatie tijdens het broedseizoen, zodat hun jongen veilig kunnen opgroeien en de populatie weerbaar kan worden. Verder kunnen vogels een gevaar zijn voor het vliegverkeer. En steken wilde dieren plotseling oversteken waardoor er ongelukken kunnen gebeuren.
Binnen Zuid-Holland kunnen onder andere de volgende soorten schade veroorzaken of een risico vormen:
Faunabeheer per soort
De aandacht voor de Aziatische hoornaar neemt toe en de provincie Zuid-Holland ontvangt meer vragen over de aanpak van deze invasieve exoot. De Aziatische hoornaar, die kleiner is dan de Europese hoornaar, is actief van april tot november, met een piek in augustus en oktober. Er is ook een stijging in het aantal meldingen, maar vooralsnog lukt het de provincie om hier adequaat op te reageren.
Wij zetten ons in op het bestrijden van de Aziatische hoornaar om onze inheemse biodiversiteit te beschermen. De Aziatische hoornaar is schadelijk voor hommelsoorten en andere vliegende insecten en heeft een effect op de bedrijfs- en hobbymatig gehouden honingbijen. Daarnaast is de Aziatische hoornaar gevaarlijk voor mensen met een allergie voor bijen- en wespensteken. Omdat Aziatische hoornaars zich zelden tot nooit aangetrokken voelen tot menselijke zoetigheden, is de kans om door een hoornaar gestoken gelukkig aanzienlijk kleiner dan bij limonadewespen. De zomernesten van Aziatische hoornaars hangen meestal hoog in de boom, buiten bereik van menselijke activiteiten.
Onze strategie is om zoveel mogelijk nesten van de Aziatische hoornaar weg te halen en wij vragen inwoners dan ook om vooral een melding in www.waarnemingen.nl te maken als ze een (nest) Aziatische hoornaars signaleren. Wij zijn blij met de inzet van vrijwilligers die hun steentje bijdragen als het gaat om de opsporing van de nesten. Dit helpt ons bij de aanpak van deze invasieve exoot.
Wij houden de situatie nauwlettend in de gaten en hebben overleg met andere provincies om te bepalen welke strategie we volgend jaar nodig hebben.
Verspreiding in Zuid-Holland
Damherten komen in Zuid-Holland voornamelijk voor in en rond het duingebied tussen Den Haag en Noordwijk waar ze zich in de jaren ’80 en ’90 van de vorige eeuw hebben gevestigd door uitzetting en ontsnapping. In de Hoeksche Waard en bij Nieuwkoop komen verwilderde damherten voor. Hier gaat het om gehouden dieren die zijn ontsnapt.
Beheer van damherten
Het damhert heeft een breed voedselspectrum; naast knoppen van houtige gewassen en kruiden kan het damhert goed overleven op grassen. Door de sterke populatietoename is schade ontstaan aan de natuur (zoals in de Amsterdamse Waterleiding Duinen) en overlast voor verkeersveiligheid, schade aan landbouwgewassen en schade aan de natuur. De provincie neemt diverse maatregelen om schade en ongelukken te voorkomen. Denk aan rasters en wildspiegels om te voorkomen dat de dieren een weg oversteken of door de snelheid te verlagen. Als dat echt niet anders kan wordt beheer uitgevoerd. Jagers en beheerders van natuurterreinen voeren het beheer uit op basis van een ontheffing.
Hoeksche Waard
In de omgeving van Numansdorp en Strijen loopt een groep verwilderde damherten rond. Deze zijn ontsnapt en horen van nature niet in het gebied thuis. De groep groeit en de verwachting is dat de herten zich steeds meer buiten het gebied gaan verspreiden en daarbij wegen oversteken. Daarmee neemt de kans op verkeersonveilige situaties toe. Daarnaast veroorzaken damherten ook schade aan landbouw- en andere gewassen. De provincie heeft daarom besloten de populatie tot nul terug te brengen. Langer wachten leidt in de toekomst tot grootschaliger ingrijpen.
Nieuwkoop
In polder Westveen bij de Nieuwkoopse Plassen zijn in 2008 zo’n 8 damherten ontsnapt van een particulier. Inmiddels is de groep toegenomen tot zo’n 25 dieren die verwilderd zijn. Zij horen niet in het gebied thuis en eten het zeldzame blauwgrasland op, een plantensoort die we hier juist graag verder willen ontwikkelen. Ook wordt de groep zo groot dat de verwachting is dat ze zich buiten het gebied gaan begeven, daarbij wegen oversteken en zo voor verkeersonveiligheid zorgen. De provincie en Natuurmonumenten willen de populatie daarom tot nul terug te brengen. Dat voorkomt in de toekomst meer dierenleed.
Beheerseizoen
Tussen 1 september en 31 maart. Daarbuiten is afschot mogelijk ter voorkoming van schade en risico’s en ter voorkoming van onnodig lijden.
Veelgestelde vragen over damherten
Bekijk de veelgestelde vragen over damherten.
Ganzen horen bij Zuid-Holland. De combinatie van natuurgebieden, landbouwgronden en water maakt dat onze provincie een aantrekkelijk leefgebied is voor deze watervogels. Het aantal ganzen in Zuid-Holland is de afgelopen jaren dan ook flink gegroeid. Soms leidt dat tot spanningen tussen mens en dier en dat roept ook vragen op. Hieronder de veelgestelde vragen over de gans in Zuid-Holland.
Toelichting van de provincie bij de uitspraak van de Raad van State van 15 mei 2019:
In Zuid-Holland zijn ruim 140.000 ganzen. Het gaat vooral om de grauwe gans, brandgans, nijlgans en Canadese gans. Voor een beter natuurlijk evenwicht zou het aantal ganzen 40.000 moeten zijn. De vele ganzen veroorzaken forse schade aan landbouwgewassen. Deels wordt die schade vergoed aan de boeren. Binnen natuurgebieden veroorzaken de ganzen schade aan jonge beplanting door vraat en vertrapping. Bovendien vervuilen de ganzen met hun ontlasting het oppervlaktewater zodanig dat er een exposieve groei van blauwalgen optreedt, waardoor op veel plaatsen de waterkwaliteit verslechtert en ook recreatief zwemmen onmogelijk wordt.
De provincie streeft naar een gezonde balans tussen populaties inheemse ganzensoorten enerzijds en een acceptabel niveau van schade en risico’s anderzijds. Dat betekent dat er op korte termijn beheersmaatregelen nodig zijn om het probleem niet nog verder uit de hand te laten lopen. Het terugdringen van de populaties ganzen gebeurt door afschot, maar het is ook nodig om op grote schaal eieren te rapen, lek te prikken of in te smeren met maïskiemolie, zodat ze niet uitkomen. Ook vangen en vervolgens doden met gas is daarbij een toelaatbaar middel, zo geeft de Raad van State nu aan.
Veelgestelde vragen over ganzen
Bekijk de veelgestelde vragen over ganzen.
De smient is welkom in Zuid-Holland. In diverse Natura 2000-gebieden geldt in de winterperiode een streng rust-regime ten behoeve van allerlei watervogels, waaronder de smient. En ook buiten de Natura 2000-gebieden kunnen de smienten terecht. Smienten veroorzaken schade aan agrarische gewassen, wat soms leidt tot hoge kosten voor agrarische ondernemers.
Veelgestelde vragen over smienten
Bekijk de veelgestelde vragen over smienten.
De wolf is terug in Nederland. In Zuid-Holland zijn nog geen wolven gezien, maar de provincie houdt de situatie goed in de gaten. De aanwezigheid van wolven in Nederland roept uiteenlopende reacties op. De wolf is een beschermde diersoort en hoort hier van oorsprong thuis.
Melden
Door een toename van incidenten met wolven bestaan er zorgen over de veiligheid van mensen en hun (gehouden) dieren. Inwoners en ondernemers kunnen helpen, bijvoorbeeld door zelf maatregelen te nemen om hun vee te beschermen en door het direct te melden als ze een wolf zien. Er komt een Landelijk Team Veebescherming (LTA) en een Landelijk Informatiepunt (LIW).
Waar komt de wolf voor?
Nederland en daarmee ook delen van de provincie Zuid-Holland is klein en dichtbevolkt. Dat vergroot de kans op confrontaties tussen mensen en wolven. Door de jacht is de wolf ongeveer 150 jaar geleden verdwenen. In 2018 vestigde de eerste wolf zich sinds lange tijd weer in ons land. Sindsdien nam is het aantal wolven gegroeid naar ongeveer 124 wolven in 2024. De wolf heeft zich nog niet gevestigd in Zuid-Holland, maar is al wel gesignaleerd. In de aangrenzende provincies Utrecht, Noord-Holland en Gelderland komt de wolf al wel voor.
Wat doet de provincie Zuid-Holland?
De wolf is een beschermde diersoort. Dat betekent dat het doden, vangen en opzettelijk verstoren van wolven verboden is. In de nieuwe Landelijke Aanpak Wolven (LAW) staan maatregelen om wolvenaanvallen op mensen, huisdieren en vee zoveel mogelijk te voorkomen. De provincies zijn verantwoordelijk om de wolvenpopulatie in de gaten te houden en samen met onder andere faunabeheereenheden en de terreinbeherende organisaties te kijken hoe hiermee om te gaan.
De provincie adviseert gemeenten, politie en brandweer over hoe zij zich samen met inwoners, agrariërs en ondernemers zich kunnen voorbereiden op de mogelijke komst van de wolf naar Zuid-Holland.
Wat kunnen inwoners doen?
Voor zover bekend komen er geen wolven voor in Zuid-Holland. Maar we weten dat wolven door het land trekken op zoek naar geschikte leefgebieden. De kans bestaat dus dat je in Zuid-Holland een wolf gaat zien.
Volg de volgende aanwijzingen als u een wolf tegenkomt:
- Loop langzaam achteruit
- Houd afstand: minimaal 100 meter
- Komt een wolf toch te dichtbij, maak lawaai en maak jezelf groot. Laat weten dat je er bent.
- Heb je een hond? Hou je hond dan kort aangelijnd
- Meld dit bij het wolvenmeldpunt en laat weten waar je de wolf hebt gezien. Door je melding weten we waar wolven verblijven en dit geeft informatie over hoe wolven zich gedragen.
- Bel bij een aanrijding met een wolf direct met de meldkamer van de politie op telefoonnummer 0900-8844.
Wat kunnen agrariërs en houders van (hobby)dieren doen?
Om voorbereid zijn op de wolf kan het verstandig zijn om extra maatregelen te nemen om vee te beschermen. Dat geldt zeker als je in de buurt woont van een gebied waar wél wolven zijn gezien. BIJ12 heeft een webpagina met tips over hoe je schade door wolven kunt voorkomen of beperken.
Is er door een wolf schade aan vee? Meld dit dan bij BIJ12. Meer informatie over het vergoeden van schade door wolven is te vinden op: Wolvenschade.
Als er wolven worden gezien in Zuid-Holland stemt de provincie dit af met de betreffende gemeente(n) waar de wolf is gesignaleerd. De gemeente informeert haar inwoners verder.
Meer informatie over de wolf
- In de folder Wolven in Nederland staat algemene informatie over de wolf in Nederland Dit is een uitgave van Wolven in Nederland, Natuurmonumenten, IFAW en Staatsbosbeheer.
- Webpagina over de wolf van Bij12
- Interprovinciaal wolvenplan (IPO) met richtlijnen voor bestuurders en beheerders: wat mag wel en niet als het gaat om wolven in Nederland?
- Wolvenmeldpunt
Boeren die vraatschade door zwanen ondervinden kunnen van 1 oktober tot en met 31 mei contact opnemen met jagers aangesloten bij de wildbeheereenheid, die onder voorwaarden maatregelen kunnen nemen.
Veelgestelde vragen over zwanen
Bekijk de veelgestelde vragen over zwanen.
Faunabeheerplan
Het beheer van diersoorten gebeurt meestal op basis van een faunabeheerplan. Dit plan wordt vastgesteld door de Faunabeheereenheid Zuid-Holland (FBE). Het faunabeheerplan wordt vervolgens goedgekeurd door Gedeputeerde Staten. Voor informatie over faunabeheerplannen of vergunningen, kijk op de website van Faunabeheereenheid Zuid-Holland.
Jachtseizoen
In het jachtseizoen mag er gejaagd worden op 5 beschermde diersoorten. Dat zijn hazen, konijnen, fazanten, eenden en houtduiven. Ook vindt er beheer plaats buiten het jachtseizoen. Dit gebeurt alleen als er toestemming is verleend door de provincie. Dat is bijvoorbeeld nodig bij ganzen en reeën.
Populatiebeheer
Soms is het noodzakelijk om aan populatiebeheer te doen. Dit is wanneer de omstandigheden voor een diersoort gunstig zijn waardoor er steeds grotere aantallen in een gebied voorkomen. Hierdoor kunnen andere beschermde dier- of plantensoorten verdwijnen of deze soorten komen steeds meer in de verdrukking. Verder zorgen grote aantallen van bijvoorbeeld ganzen voor flinke schade aan landbouwgewassen. Bij weer andere diersoorten kunnen er problemen ontstaan voor de volksgezondheid. Het herstellen van de balans is dan nodig. Dat gebeurt om de aantallen te verminderen. Als andere manieren onvoldoende werken, vindt er afschot plaats.
Schade aan gewassen
Als de nodige maatregelen zijn genomen en er toch schade is aan landbouwgewassen kan een tegemoetkoming worden aangevraagd bij de provincie. Dit geldt ook voor schade aan schapen of andere dieren, veroorzaakt door een wolf. Schade veroorzaakt door het in het wild levende dieren kan gemeld worden via de website van BIJ12.nl.
Aanrijding met een dier
Dieren kunnen een gevaar vormen voor het verkeer. Dit proberen we zoveel mogelijk tegen te gaan door het plaatsen van bijvoorbeeld wildrasters waar dit mogelijk is. Toch komt het voor dat wilde dieren plotseling de weg oversteken. Als je een aanrijding hebt gehad met een dier bel dan de politie.
Bij een aanrijding van bepaalde wilde dieren kan er ook een valwildafhandelaar door de politie worden opgeroepen. Ter plaatse schat de valwildafhandelaar in of een dier nog te redden is. Als dat niet zo is wordt het dier uit zijn lijden verlost.