Vragen en antwoorden Zuid-Hollands Programma Landelijk Gebied

Wat is het Zuid-Hollands Programma Landelijk Gebied?

Het ZH-PLG is een programma waarin de provincie samenwerkt met partners aan een aantrekkelijk en toekomstbestendig landelijk gebied. Om dat te bereiken moeten we zorgen dat lucht, water en bodem gezond zijn, dat het drinkwater schoon is en dat inwoners kunnen rekenen op bescherming tegen het water. Zo kunnen we ook in de toekomst prettig wonen, werken, landbouw bedrijven en recreëren in Zuid-Holland.

Iedere provincie heeft een plan voor het landelijk gebied gemaakt en ingediend bij de Rijksoverheid. Op webpagina ZH-PLG lees je wat de actuele status is en hoe we het plan verder uitwerken.

Waarom is het Zuid-Hollands Programma Landelijk Gebied nodig?

Zuid-Holland is de dichtst bevolkte provincie van ons land. Zo’n 3,8 miljoen mensen wonen, werken, reizen en recreëren in Zuid-Holland. Dat vraagt veel van ons landschap. De kwaliteit van natuur en water in Zuid-Holland staat dan ook onder druk. We lopen steeds vaker tegen de grenzen van het water- en bodemsysteem aan. Ook klimaatverandering drukt een forse stempel op natuur, water en bodem. Denk bijvoorbeeld aan de zeespiegelstijging, de toenemende kans op wateroverlast en extreme droogte. Schoon en ecologisch gezond en voldoende water, schone lucht en een gezonde bodem komen in gevaar. Dat kan ook gevolgen hebben voor nieuwe economische activiteiten. Zo kunnen vergunningen voor bijvoorbeeld bedrijfsuitbreiding of woningbouw nu al vaak niet verleend worden omdat dit tot verdere schade aan de omgeving zou leiden. Met het ZH-PLG willen we deze uitdagingen te lijf gaan. We gaan aan de slag met natuurherstel, verbetering van de waterkwaliteit en vermindering van broeikasgassen door landbouw en landgebruik. En we doen dat op zo’n manier dat er ook toekomst blijft bestaan voor de landbouw en voor andere economische activiteiten.

Wat is de wettelijke basis onder het ZH-PLG?

Het ZH-PLG is de uitwerking voor Zuid-Holland van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). Het NPLG omvat doelen voor natuur en stikstof, water en klimaat. De wettelijke doelen volgen uit (inter-)nationale verplichtingen als de Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR), de Kaderrichtlijn Water (KRW) en de Wet stikstofreductie en natuurverbetering (Wsn). De VHR bepaalt dat Nederland op termijn een landelijk gunstige staat van instandhouding moet realiseren voor de door de VHR beschermde dier- en plantensoorten en leefgebieden. In Nederland is deze verplichting vastgelegd in de Wet natuurbescherming (Wnb). Volgens de KRW moet ons land in 2027 maatregelen genomen hebben om te zorgen voor een goede kwaliteit van aangewezen zoals kanalen, beken en meren. De Wsn heeft als uiteindelijk doel dat de belasting met stikstof in 2035 in 74% van de stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden onder de kritische depositiewaarden (KDW) is gebracht. En de beoogde reducties van broeikasgassen in de klimaatopgave moeten in 2050 gerealiseerd zijn, met tussenstap in 2030.

Binnen het ZH-PLG in de huidige vorm kijken we vooruit tot 2035. Als er voor de uitvoering van het ZH-PLG aanpassingen in het ruimtegebruik nodig zijn, krijgen die een plek in het Omgevingsbeleid.

Wie zijn er allemaal betrokken bij het Zuid-Hollands Programma Landelijk Gebied?

Bij het ontwikkelen van de plannen voor het landelijk gebied en straks ook bij de uitvoering daarvan zijn veel verschillende partijen betrokken. Naast de provincie zijn dat in ieder geval alle gemeenten en waterschappen in Zuid-Holland. Daarnaast werken bijvoorbeeld vertegenwoordigers vanuit de land- en tuinbouw mee, eigenaren en beheerders van natuurgebieden en natuur- en milieuorganisaties. Ook hebben we regelmatig contact met het Rijk; in het bijzonder met de ministeries voor LNV, IenW en BZK en met Rijkswaterstaat. Waar mogelijk benutten we ook kansen om de recreatieve functie van gebieden te versterken en die stemmen we dan af met vertegenwoordigers vanuit de recreatiesector.

Waarvan wordt het Zuid-Hollands Programma Landelijk Gebied betaald?

Het voorontwerp gebiedsprogramma ZH-PLG dat in juni 2023 door de Provincie Zuid-Holland is ingediend is de basis voor de bijdrage aan onze provincie vanuit dit transitiefonds. Na de val van het kabinet in 2023 is de instelling van het zogenoemde Transitiefonds controversieel verklaard door de Tweede Kamer. Dit betekent dat er vooralsnog geen duidelijkheid is over de beschikbaarheid van financiële middelen voor het ZH-PLG. Wel komt er budget beschikbaar vanuit het Rijk om alvast aan de slag te gaan met een aantal concrete projecten die al op korte termijn bijdragen aan de doelen op het gebied van natuur, water, stikstof en klimaat.

In aanvulling hierop bekijkt de provincie of er vanuit eigen middelen ook alvast projecten uitgevoerd kunnen worden die bijdragen aan de doelen op het gebied van natuur, water, stikstof en klimaat.

Hoe is de uitvoering van het Zuid-Hollands Programma Landelijk Gebied georganiseerd?

De provincie is verantwoordelijk voor de uitvoering van het Zuid-Hollands Programma Landelijk Gebied. In Zuid-Holland onderscheiden we 3 gebieden waar het programma vorm krijgt:

• Kust en Duinen
• Veenweiden
• Zuid-Hollandse Delta

In deze 3 zogenoemde kerngebieden gelden min of meer vergelijkbare opgaven op het gebied van natuur, water en klimaat. Ook natuur en landbouw zijn binnen het gebied vaak vergelijkbaar.

De 3 kerngebieden worden weer onderverdeeld in (in totaal) 16 deelgebieden en per deelgebied werken alle betrokken partners samen op basis van een gebiedsgerichte aanpak. Dat wil zeggen dat zij met een gemeenschappelijk plan komen voor het hele gebied en dat zij zich – zodra dat plan is vastgesteld – ook inzetten voor de uitvoering.

De provincie ziet toe op de samenwerking binnen ieder deelgebied en zorgt dat er een gezamenlijk plan wordt uitgewerkt en vastgesteld.

Wat gaat er als eerste gebeuren?

Eind juni 2023 is het voorontwerp van het gebiedsprogramma ZH-PLG vrijgegeven voor toetsing door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV). Een tussentijdse beoordeling van dit voorontwerp is inmiddels beschikbaar. Het gebiedsprogramma wordt nu samen met gebiedspartners verder uitgewerkt. Omdat het Transitiefonds van het Rijk is komen te vervallen gaat de provincie met het Rijk in gesprek over de benodigde financiering voor het gebiedsprogramma.

Onderdeel van het voorontwerp van het gebiedsprogramma is het Maatregelenpakket ZH-PLG. In 2024 en 2025 werken we toe naar de uitvoering van het Maatregelenpakket, dat bestaat uit concrete projecten die door ons en de gebiedspartners zijn uitgewerkt en waarmee we nu al invulling kunnen geven aan de doelen op het gebied van natuur, water, stikstof en klimaat. Het Rijk heeft hiervoor 188 miljoen euro beschikbaar gesteld. Met deze middelen kunnen we niet alle maatregelen uit het maatregelenpakket realiseren; we zullen daarin keuzes moeten maken. Daarom zijn we bezig met het opstellen van een afwegingskader samen met de gebiedspartners via de regiegroepen en waterschappen. Het afwegingskader is een hulpmiddel om een integrale keuze te maken over welke projecten wij gaan realiseren van de middelen die door het Rijk beschikbaar zijn gesteld.

Tot wanneer loopt het Zuid-Hollands Programma Landelijk Gebied?

Het plan dat in juni 2023 is ingediend bij het Rijk loopt tot en met 2035. Sommige doelen moeten al op korte termijn gehaald worden. Zo moeten de doelen voor waterkwaliteit (op basis van de Europese Kaderrichtlijn Water) al in 2027 gehaald worden. De eerste mijlpaal voor stikstof ligt in 2025; dan moet in 40% van de stikstofgevoelige Natura2000-gebieden de hoeveelheid stikstof voldoende gedaald zijn. De volledige doelstelling (in 74% van de stikstofgevoelige Natura2000-gebieden de norm voor stikstof gehaald) heeft als datum 2035. De doelen op basis van het Klimaatakkoord hebben 2050 als uiterste datum meegekregen, met 2030 als moment voor de tussendoelstelling.

Wat gebeurt er als de doelen van het Zuid-Hollands Programma Landelijk Gebied niet gehaald worden?

Het hoofddoel van het Zuid-Hollands Programma Landelijk Gebied is om te zorgen voor gezonde lucht, water en bodem in het hele landelijk gebied van onze provincie. Als dat helemaal of gedeeltelijk niet lukt, dan lijden de natuur en het watersysteem daar in de eerste plaats onder.

Maar er zijn ook grote gevolgen te verwachten voor onze economie. Want het watersysteem en de bodem vormen de randvoorwaarden voor een toekomstbestendige landbouw, voor de industrie en de transportsector en voor de kwaliteit van onze woonomgeving. Als we de doelen niet halen kan het voorkomen dat er te weinig sproeiwater is voor de landbouw, dat gewassen minder goed bestoven worden of dat schadelijke insecten juist toenemen, dat dijken verdrogen en daardoor zwakker worden et cetera.

Tenslotte zijn er ook gevolgen denkbaar op het gebied van vergunningverlening. Want als de kwaliteit van natuurgebieden onvoldoende is, dan is er ook geen ruimte om nieuwe economische activiteiten of bedrijfsuitbreiding toe te staan.

Wat betekent het Hoofdlijnenakkoord voor de gebiedsprocessen en ontwikkeling van de plannen voor de lange termijn?

De provincie wil door met het ZH-PLG, inclusief de gebiedsprocessen. Lees in deze GS-brief wat we nu weten over het Hoofdlijnenakkoord en hoe we daarmee om willen gaan.

Hoe verhoudt het ZH-PLG zich tot andere grote programma’s zoals de NOVEX-gebieden en het pMIEK?

Het ZH-PLG is een van de provinciale programma’s waarin we een aantal opgaven in samenhang oppakken. In dit geval gaat het om de opgaven op het gebied van natuur, water, bodem, landbouw en klimaat in het landelijk gebied. In die zin is het ZH-PLG inderdaad vergelijkbaar met de aanpak in de NOVEX-gebieden (investeringsgebieden vanuit het Omgevingsbeleid; in Zuid-Holland de zuidelijke Randstad, de Rotterdamse haven en het Groene Hart) en het provinciaal Meerjarenprogramma Infrastructuur, Energie en Klimaat (pMIEK). Het proces rond de uitwerking van het Ruimtelijk Voorstel legt daarbij nog de link met het stedelijk gebied. We stemmen de planning van alle programma's op elkaar af en zorgen dat keuzes en investeringen elkaar versterken. De keuzes die  in de verschillende programma’s gemaakt worden krijgen uiteindelijk een (formele) plek in het Omgevingsbeleid.

Wat zijn de doelen voor natuur?

Hoe de provincie werkt aan verbetering van de kwaliteit van de natuur lees je op pagina Natuurrijk Zuid-Holland. Veel van deze taken waren ook voor de start van het ZH-PLG bij de provincie belegd. Waar mogelijk pakken we deze taken nu op vanuit de gebiedsprocessen en in samenhang met de andere opgaven voor water en klimaat.

Wat zijn de doelen voor water?

Hoe de provincie werkt aan verbetering van de waterkwaliteit lees je op pagina Water. Veel van deze taken waren ook voor de start van het ZH-PLG bij de provincie belegd. Waar mogelijk pakken we deze taken nu op vanuit de gebiedsprocessen en in samenhang met de andere opgaven voor natuur en klimaat.

Wat zijn de doelen voor klimaat?

Hoe de provincie werkt aan de klimaatopgave lees je op pagina Klimaatadaptatie. Het is goed om te weten dat alleen het terugdringen van de hoeveelheid vrijkomende CO2 uit landbodems en het terugdringen van het broeikasgas methaan binnen de opgave van het ZH-PLG vallen. Waar mogelijk pakken we deze taken op vanuit de gebiedsprocessen en in samenhang met de andere opgaven voor water en natuur.

Waarom moet de hoeveelheid stikstof (ammoniak en NOx) omlaag? En hoe wil de Provincie Zuid-Holland dat gaan doen?

Door een teveel aan stikstof (ammoniak en NOx) verdwijnen plantensoorten en daarmee ook de insecten die ervan leven. Dat is een grote bedreiging voor de biodiversiteit.

Teveel stikstofoxiden in de lucht is ook schadelijk voor de gezondheid. Ammoniak en stikstofoxide reageren in de lucht en vormen fijnstof. Deze fijnstof kan leiden tot long- en luchtwegklachten. Vooral mensen met longklachten en astma hebben er last van.

Om bovengenoemde redenen werkt de provincie aan het terugdringen van de stikstofuitstoot. Alle sectoren werken daar aan mee. De agrarische sector werkt aan het terugdringen van de ammoniakuitstoot. Industrie, scheepvaart, bouw, en verduurzaming van recreatie in de duingebieden horen ook bij een effectieve aanpak. De sectoren Transport, Bouw en Havens reduceren in het kader van het Klimaatakkoord en het Schone lucht akkoord gestaag hun CO2-emissies, bijvoorbeeld door de toepassing van Best Beschikbare Technieken (BBT). Als bijvangst van de CO2 reductie wordt ook stikstof gereduceerd. Daarnaast heeft de minister begin 2023 aanvullende reductiedoelen stikstof voor de industrie en de transportsector gesteld.

Wat is het Maatregelenpakket ZH-PLG en waarom is dit nodig?

De opgaven in het landelijk gebied zijn urgent. Waar mogelijk willen de partners van het Zuid-Hollands Programma Landelijk Gebied dan ook meteen aan de slag. Het Maatregelenpakket ZH-PLG biedt daarvoor de ruimte. Dit pakket is opgebouwd uit concrete projecten van gebiedspartners die op korte termijn kunnen worden uitgevoerd en die bijdragen aan de doelen van het ZH-PLG.

Uit wat voor maatregelen bestaat het Maatregelenpakket ZH-PLG?

Op de 4 kaarten rechts op deze pagina zijn de 4 maatregelpakketten en de projecten die daarbij horen zichtbaar gemaakt op de kaart van Zuid-Holland.

Het Maatregelenpakket is als volgt opgebouwd:

Landschap en natuurversterking

• Maatregel Groenblauwe dooradering
• Maatregel nieuwe en vitale bossen
• Maatregel NNN
• Maatregel VHR-doelbereik buiten natuurgebieden
• Maatregel Overgangsgebieden
• Maatregel Realisatie provinciale opgave Natura-2000

Toekomstbestendige land- en tuinbouw

• Maatregel Verduurzaming veehouderij
• Maatregel Verduurzaming akkerbouw
• Maatregel Weerbaar telen (voorheen natuurinclusieve) (glas) tuinbouw
• Maatregel Ondersteuning bedrijfsvoering

Verbetering waterkwaliteit

• Maatregel Aanpak waterkwaliteit landbouw
• Maatregel Emissiereductie bollenteelt
• Maatregel Emissiereductie boomteelt
• Maatregel Emissiereductie glastuinbouw

Toekomstbestendig water- en bodemsysteem

• Maatregel Reductie CO₂-emissie uit veenweiden
• Maatregel Toekomstbestendig watersysteem

De projecten zijn deze winter nog aangescherpt/aangepast. Welke versie heeft LNV beoordeeld?

Het ministerie heeft met de meest recente versie gewerkt, dus inclusief de aanscherpingen die eind 2023 zijn doorgevoerd.

Mijn project is positief beoordeeld door het ministerie van LNV. Kan ik nu aan de slag?

Nee, een positieve beoordeling houdt nog niet meteen in dat het project daadwerkelijk kan worden uitgevoerd. Er zijn namelijk meer projecten dan waarvoor nu geld beschikbaar is, dus we moeten zelf ook nog keuzes maken op basis van een (nog op te stellen) afwegingskader.

Waarom zijn de herstelmaatregelen voor Natura 2000 gebieden niet positief beoordeeld door het ministerie?

Helaas waren de  maatregelen voor natuurherstel in Natura 2000 gebieden op het moment van indienen van het Maatregelenpakket nog niet zo ver uitgewerkt dat ze als snel uitvoerbaar werden gezien. Om die reden heeft dit onderdeel van het Maatregelenpakket geen positieve beoordeling gekregen. We nemen deze maatregelen wél mee in onze eigen beoordeling aan de hand van het afwegingskader. Als we alternatieve mogelijkheden zien om ze alsnog te financieren zullen we die benutten.

Is het afwegingskader voor alle projecten gelijk?

We gaan werken met één afwegingskader en daar toetsen we alle projecten aan die nu voorliggen en die bijdragen aan de doelen van het ZH-PLG.

Dus zowel de projecten die een positief oordeel hebben ontvangen van het (toenmalige) ministerie van LNV als de andere projecten uit het Maatregelenpakket worden getoetst aan het provinciale afwegingskader.

Voor projecten die positief scoren op basis van het provinciale afwegingskader maar die niet in aanmerking komen voor een bijdrage uit de €188 miljoen van het Rijk gaan we op zoek naar andere vormen van financiering.

Het portfolio bestaat nu uit een groep projecten die ruim zijn begroot. Als we iedereen vragen om scherper te begroten, kunnen dan niet alsnog meer projecten worden gerealiseerd?

Voor alle projecten geldt dat de best mogelijke inschatting van de benodigde middelen is gemaakt die we nu kunnen geven. Daar baseren we ons dan ook op. De komende periode gaan we alle projecten uit het Maatregelenpakket toetsen aan ons eigen afwegingskader. De mate van uitvoerbaarheid en de beschikbaarheid van eventuele cofinanciering zijn daarin ook criteria. Het streven is en blijft om zoveel mogelijk projecten tot uitvoering te brengen, dus als we ergens ruimte zien dan zullen we die zeker benutten.

Wanneer horen de eerste projecten dat ze door kunnen?

Op korte termijn verwachten we het afwegingskader gereed te hebben. Vervolgens moeten alle maatregelen en projecten worden getoetst aan dit afwegingskader. Ook moeten nog afspraken gemaakt worden over hoe de beschikbare middelen worden toegekend aan projecten. Naar verwachting is hierover eind 2024 duidelijkheid, waarna de indieners begin 2025 een formele financieringsaanvraag kunnen indienen zodat de geselecteerde projecten kunnen starten. Mochten zaken sneller geregeld kunnen worden, dan zullen we dat natuurlijk doen.

Hoe zit het met de uitvoering?

Hoe de projecten worden uitgevoerd verschilt per project. In sommige gevallen is er een bestaande organisatiestructuur zoals een terreinbeherende organisatie, een agrarisch collectief of een stichting die de uitvoering kan oppakken. In andere gevallen moet er nog een organisatievorm worden opgezet. We gaan hierover dan met de indieners van het project in gesprek.

Hoe kan ik meedenken of reageren?

Heb je een vraag, idee of reactie? Laat het ons weten via zhplg@pzh.nl.

Ik wil mijn bedrijf alvast voorbereiden op de toekomst. Kan ik daar advies en/of financiering voor krijgen?

Goed dat je nadenkt over de toekomst van je bedrijf en over hoe je kunt bijdragen aan de doelen voor natuur, water en klimaat in het landelijk gebied. We denken graag met je mee.

• Voor agrarisch ondernemers hebben we het Landbouwloket waar veel informatie te vinden is over doelen, beschikbare technieken en subsidieregelingen. Ook is in het Landbouwloket informatie te vinden voor ondernemers die psychische of mentale hulp zoeken als gevolg van de onzekerheid die de landbouwtransitie met zich meebrengt.
• Ook vanuit de Europese samenwerkingsprogramma’s waaraan de provincie deelneemt zijn er regelmatig subsidiemogelijkheden: pagina EU-subsidieprogramma’s
• Voor andere ondernemers is op pagina Energie/subsidies en investeringen een overzicht van beschikbare regelingen bijeen gebracht
• Niet gevonden wat je zocht? Neem dan contact met ons op via zhplg@pzh.nl, dan zoeken we samen naar een passende aanpak