Nieuwjaarstoespraak 2025

Geachte gasten, Dames en heren,

Een paar zinnen uit: “Als Zuid-Holland een gedicht was, zou het zo klinken” van spoken word artist M. tijdens het jaarevent van Innovation Quarter in 2018. Wat ontzettend mooi dat u vandaag met zovelen bent gekomen. Heel hartelijk welkom in het provinciehuis van Zuid-Holland.

A special welcome to all the ambassadors and other foreign representatives that are present today. I will continue in Dutch, but I made sure that you received a written version of my speech in English.

Voor u staat een trotse commissaris van de Koning. Na vele jaren als gast te zijn geweest in het provinciehuis, is mijn gastheerschap zowel voor u als voor mij wellicht even wennen. Inmiddels is het vier maanden geleden dat ik aantrad als nieuwe commissaris en ik kan rustig zeggen: het waren vier fantastische maanden en het bevalt uitstekend! Mooi ook dat mijn dierbare collega Hugo de Jonge uit Zeeland er vandaag bij is. Samen met hem vorm ik het uiterst exclusieve genootschap van commissarissen onder de 50. Van harte welkom!

Mijn gezin en ik hebben een ongekend hectische periode achter de rug. Na een prachtig afscheid in Dordrecht zijn Mariëlle en ik warm onthaald in het provinciehuis. Alles kwam samen in die eerste week. De beëdiging bij de Koning, de levering van ons nieuwe huis in Den Haag, de verhuizing vanuit Dordrecht, de verkoop van ons oude huis, nieuwe scholen en kinderdagverblijven voor de kinderen en natuurlijk de installatie-avond. Gevolgd door een driedaagse met de overige commissarissen en een tweedaagse met de gedeputeerden. Al met al een militaire operatie die minutieus was voorbereid vanaf half mei.

Graag sta ik stil bij mijn voorganger Jaap Smit die in augustus vertrok. Als commissaris van de Koning heeft hij zich ruim een decennium lang hard gemaakt voor een hechte coalitie tussen provincie, steden, kennisinstellingen, en bedrijven. Dit heeft onder andere geleid tot intensieve samenwerking binnen de Economic Board Zuid-Holland en tot de Groeiagenda Zuid-Holland, een agenda ondertekend door 80 partijen gericht op innovatie en investeringen. Jaap Smit heeft veel betekend voor onze provincie en voor het decentraal bestuur. Graag een warm applaus voor Jaap Smit.

De schoenen die hij achterliet waren groot en al eerder gaf ik aan dat ondanks mijn schoenmaat 48, ik toch maar mijn eigen schoenen zal aantrekken. Het commissarisschap is een uiterst eervolle positie die ik in de provincie Zuid-Holland samen met u wil vormgeven, de komende periode.

Ik trof een buitengewoon professionele ambtelijke organisatie aan, evenals bevlogen en gedreven leden van Provinciale en Gedeputeerde Staten.
Stuk voor stuk mensen met groot hart voor onze provincie en ik geniet enorm van de samenwerking met ieder van hen. Na 12 jaar de bijzondere rol als burgermeester én burgervader te hebben vervuld in Veenendaal en Dordrecht, ligt mijn toekomst voorlopig in deze prachtige stad middenin Zuid-Holland, de economische motor van ons land. En daar komen allerlei interessante uitdagingen bij kijken.

Op een aantal bijzondere momenten kan ik al terugkijken. Zoals het afscheid van de zeer gewaardeerde burgemeester Ahmed Aboutaleb van zijn Rotterdam. Er was een hoge Koninklijke onderscheiding voor nodig om hem stil te krijgen. En kort daarna de installatie van burgemeester Carola Schouten in diezelfde stad. Maar ook het installeren van mijn oud-collega en wethouder in Dordrecht, Peter Heijkoop als nieuwe burgemeester van de stad Leiden. En ook Capelle en Hillegom kregen een nieuwe burgemeester. Tot aan komende zomer starten we iedere maand een nieuwe procedure op. Ik heb verschillende predicaten kunnen uitreiken aan prachtige bedrijven en stichtingen, maar heel bijzonder was het om stichting Blindenhulp het predicaat Koninklijk namens de Koning te mogen overhandigen. Een stichting die 100 jaar geleden door de familie Kolff is opgericht. Ook ben ik begonnen aan een tour langs alle 50 burgemeesters van Zuid-Holland en hún gemeenten. En mocht ik richting geven aan de opbrengsten van de provinciale regietafel voor de asielopvang.

Afgelopen jaar was er de opening van de Rijnlandroute in juli. Na 7 jaar bouwen is de nieuwe N434 bij Leiden geopend. Het gaat om een ongeveer 2,5 kilometer lange tunnel onder Voorschoten door en een verdiepte ligging van 1,4 km langs de Stevenshof in Leiden. De N434 sluit met twee nieuwe knooppunten aan op de A4 en A44.

Een enorme verbetering voor de bereikbaarheid van het gebied en financieel gezien het grootste project dat de provincie ooit gerealiseerd heeft. Verder hebben gemeente, provincie, regio en waterschap de bestuursovereenkomst getekend voor de bouw van 5500 woningen en de aanleg van een groot natuurgebied in de Gnephoek, een nieuwe wijk in de gemeente Alphen aan den Rijn.

Ook kwam er na jaren een bestuursovereenkomst tussen provincie en Lansingerland voor duizenden woningen op Bleizo-West, naast afspraken over ruimte voor werken en windenergie. Ook heeft het Rijk 188 miljoen euro toegekend voor het Zuid-Hollands programma ‘Landelijk Gebied’. De opgaven in het landelijk gebied zijn urgent en waar mogelijk willen we met de partners dan ook meteen aan de slag. Met dit geld kan er in de periode tot en met 2026 een aantal flinke stappen in de goede richting gezet worden. De komende jaren en decennia zullen we soms moeilijke en scherpe keuzes moeten maken. Als we alle wensen en plannen voor onze provincie optellen, hebben we twee keer de oppervlakte nodig. Besturen in onze provincie is vooral het verdelen van schaarste.

Niet op de laatste plaats wil ik de komende jaren mijn ervaring inzetten voor alle politici en bestuurders binnen onze provincie. Zij hebben het niet makkelijk in tijden van polarisatie, verruwing en verharding. Een tijd waarin meningen belangrijker zijn dan feiten. Waarin het redelijke midden het aflegt tegen de uitersten en waarin beledigingen argumenten wegdrukken. En dat decentrale bestuurders het niet makkelijk hebben, geldt in het bijzonder voor de 50 burgervaders en burgermoeders die de provincie Zuid-Holland telt. Ik vind het cruciaal én eervol tegelijk om hen, daar waar ik kan, samen met mijn professionele kabinetsteam te kunnen stutten, met raad en daad.

Ondanks dat echt iedereen gebaat is bij erkenning van de positie van onze burgemeesters, wordt het ze regelmatig vreselijk moeilijk gemaakt. Ik denk hierbij aan de recente situatie in Amsterdam. Wat mij betreft waren de juiste verhoudingen ver te zoeken.

Zowel menselijk als staatsrechtelijk én rechtstatelijk. Groepen mensen werden polariserend tegenover elkaar geplaatst en burgemeester Halsema werd de kop van Jut. Vrijwel iedereen tuimelde over elkaar heen met overhaaste conclusies, inclusief leden van parlement en kabinet. De grootst mogelijke onzin en absurde verantwoordingslijnen vlogen ons om de oren. Daar tegenover stond een burgemeester die koos voor rust, kalmte en voor de relaties in haar stad. Ze deed precies wat ze moest doen. Chapeau.

Dit ambt vraagt soms veel, behelst een grote verantwoordelijkheid en is soms een enorm eenzame rol. Een rol vervuld door een mens van vlees en bloed. Een man of vrouw die ook gewoon naar de supermarkt gaat en de kinderen of kleinkinderen naar school brengt. Burgemeesters en andere bestuurders worden regelmatig beledigd en bedreigd. Dit geldt des te meer als ze vrouw zijn. Ook hier in Zuid-Holland hebben onze burgemeesters het heel vaak niet makkelijk.

Ik denk aan de burgemeesters Melissant en Segers die geconfronteerd werden met bedreigingen. Aan burgemeester Sahin die zich genoodzaakt voelt op te komen voor bedreigde vrouwen, overigens met succes; ik denk aan burgemeester Schouten die de afgelopen weken werd geconfronteerd met de gevolgen van vreselijke schietincidenten in haar stad. Burgemeester Van Zanen die het leed moest duiden na de afschuwelijke explosie in zijn stad. Of aan burgemeester Wijbenga van Vlaardingen die recent opnieuw aan de bak kon na een eerdere reeks explosies. Aanslagen, veiligheidsdilemma’s, bedreigingen, integriteitskwesties, polarisatie. Het is aan de orde van de dag. Dames en heren, ik wil me de komende jaren sterk maken voor alle bijna 4 miljoen Zuid-Hollanders, maar speciaal ook voor de 50 bijzondere mensen die hun burgemeester zijn. Geef ze een warm applaus.

Daags na mijn aanstelling verscheen er een artikel in het Dagblad van het Noorden. Met de welluidende kop: “Zuid-Holland wil voorgetrokken worden. De Randstedelijke brutaliteit is hemeltergend.” Als nieuwe commissaris was ik bij mijn aantreden opgekomen voor de Zuid-Hollandse belangen en ik had benoemd hoe belangrijk het is dat de Rijksoverheid ook oog houdt voor het belang van Zuid-Holland.
Ergens was ik blij dat mijn boodschap kennelijk zelfs helemaal in Groningen was geland. Met deels Groningse roots heb ik overigens alle begrip voor de noordelijke noden en het is goed dat daar steeds meer aandacht voor is. Dat neemt niet weg dat het belangrijk is en zal blijven om de Zuid-Hollandse belangen onder de aandacht te brengen. Rond de 22% van het BBP wordt in Zuid-Holland verdiend. Hier wonen bijna 4 miljoen inwoners. We hebben o.a. een rijk scala aan economische clusters, drie topuniversiteiten, twee UMC’s, zeven Hogescholen en tien MBO-instellingen. Tegelijkertijd maakt het rijke palet ons enorm kwetsbaar. En noodzakelijke investeringen vanuit de Rijksoverheid, bijvoorbeeld in de verduurzaming van de Rotterdamse haven, zijn op de lange baan geschoven, waardoor we de aansluiting op andere Europese regio’s dreigen te missen. En er is grote behoefte aan innovaties, high tech toevoegingen en getalenteerde kenniswerkers met bijna 100.000 openstaande vacatures.

Tot slot, maar niet in de laatste plaats staat in veel van onze wijken en voor veel inwoners de levensstandaard en brede welvaart onder druk. Kortom, werk aan de winkel in Zuid-Holland. Het is belangrijk dat politiek en bestuurlijk Den Haag vanuit de beide Kamers en vanuit de ministeries niet alleen maar óver ons provinciehuis heen naar de rest van het land kijkt. Nadrukkelijk moet het oog ook vallen op onze provincie en ik zal dat samen met u krachtig blijven benadrukken.

Dames en heren, over twaalf dagen zal voor de tweede keer president Trump beëdigd worden in Amerika. Je kunt er op verschillende wijzen naar kijken. Is het de laatste stuiptrekking van een autoritair en antidemocratisch regime in het machtigste land ter wereld? Of was het presidentschap van Biden een laatste stuiptrekking van het Westerse bondgenootschap zoals we dat al heel lang kennen? Hoe je er ook tegenaan kijkt, feit is dat dit impact zal hebben op ons land en onze provincie. Alleen al de handelsbeperkingen en verhoogde defensie-uitgaven zullen op onze welvaart drukken.

Ik lig niet snel ergens wakker van, maar als ik me ergens zorgen over maak, dan is dat wel de geopolitieke situatie. Oud-minister van Buitenlandse Zaken Joseph Luns zei het al: “omdat Nederland zo klein is, hebben we enorm veel buitenland.” Er is veel aan de hand in het buitenland én we zijn er enorm afhankelijk van. Maar met vele conflicten in het Midden-Oosten, Afrika en aan de oostgrens van Europa, met dreigingen onder andere vanuit Rusland en China is het van belang dat de Westerse wereld en in ieder geval Europa zich heel snel verenigt.

De vraag is echter of het tegenovergestelde niet juist gebeurt door nationalistische tendensen en zwak leiderschap. Met een mentaliteit van “ieder voor zich” zal het met onze vrijheid, voorspoed en welvaart snel gedaan zijn. We kunnen het ons helemaal niet veroorloven om verdeeld te zijn. Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen en Secretaris-Generaal van de NAVO Mark Rutte zeggen ons terecht dat we ons moeten voorbereiden op een gevaarlijke wereld. Als Europa en zeker als Nederland, kunnen we ons de luxe van interne verdeeldheid helemaal niet permitteren. We zullen met grote vaart veel weerbaarder moeten worden én veel beter en scherper moeten samenwerken met de landen om ons heen. Het is tijd om te beseffen dat wij op eigen benen moeten staan, ook als het gaat om veiligheid, energievoorziening en onze economische toekomst.

Ik zie al deze immense uitdagingen overigens als noodzakelijk kwaad, maar zeker ook als potentiële kansen. We hebben de kennis en de kracht om een veerkrachtig en zelfstandig continent te zijn. Zuid-Holland kan en zal daarin een leidende rol spelen, maar dat kan alleen als we blijven investeren in onze mensen en in onze innovatieve infrastructuur.

Daarbij vraag ik graag aandacht voor de manier waarop we als Nederlanders, als Zuid-Hollanders met elkaar omgaan. Eenvoudigweg, van mens tot mens. In vele landen gaat het al gruwelijk mis.

Onafhankelijke rechtspraak wordt stapsgewijs bekritiseerd en uitgeschakeld, media worden aangepakt, belangen van minderheden categorisch genegeerd of geschaad en critici de mond gesnoerd, we moeten waakzaam zijn dat onze rechtstaat, onze vrijheid ons niet ontglipt.

In het jaar waarin we 80 jaar vrede en vrijheid in Europa, Nederland en onze provincie vieren, gaan we dat niet accepteren. We zijn er zelf bij. Teveel mensen voelen zich aangetrokken tot simplistische oplossingen en worden daar steeds fanatieker in. Het is een tijd van verruwing en verharding waarin je voor óf tegen bent. En als je voor het ene bent, kan of mag je geen begrip hebben voor het andere. Terwijl democratie en rechtsstaat juist nuance vereisen, dialoog en begrip voor elkaar. Ik roep met name onze landelijke politici en bestuurders op hierin het goede voorbeeld te geven. Een langere adem brengt ons vaak verder, korte termijn denken is een vorm van verraad aan onze eigen kinderen.

Het mooie en hoopvolle is; uiteindelijk zijn we allemaal mens. En daarmee menselijk. En menselijkheid is iets enorm krachtigs. De beschaving is eruit voortgekomen. Sinds ik kinderen heb die gebruik maken van kinderdagverblijven en scholen, zie ik het met eigen ogen gebeuren. Baby’s komen niet haatdragend en intolerant ter aarde. Kinderen maken geen onderscheid op basis van uiterlijk of afkomst. Ze spelen samen met iedereen. Kinderen zijn eigenlijk de ultieme mensen. We kunnen nog een hoop van ze leren. Wat maakt ons mens?

Mensen kunnen; elkaar echt zien, feiten van meningen onderscheiden, relativeren, de spot drijven met zichzelf, zich verplaatsen in een ander, kritiek incasseren, aardig zijn voor elkaar, luisteren, een oordeel uitstellen,
verschillen overbruggen, overtuigd worden, elkaar helpen, verdraagzaam en empathisch zijn. Laten we wat meer mens zijn in 2025. Dat is mijn wens voor volgend jaar.

Geachte aanwezigen, ik wens u en de mensen om u heen, mede namens de leden van de Provinciale Staten, het college van Gedeputeerde Staten van de provincie Zuid-Holland een goed, gezond en gelukkig nieuw jaar toe. Ik hoop dat we met elkaar verder geschiedenis gaan schrijven in onze groeiende en bloeiende provincie en dat we de toekomst samen zullen uittekenen.

Passend in de traditie van Zuid-Holland; gastvrij, nuchter en samenwerkend. Met een overheid die niet meer belooft dan ze kan waarmaken, die niet alles dicht regelt en die mensen en organisaties vertrouwt en in hun kracht zet. En met inwoners en ondernemers die het allerbeste uit zichzelf halen en elkaar vertrouwen.

Met die gedachte wens ik u een succesvol en vooral menselijk 2025 toe. Het komt goed. Alleen niet vanzelf. Laten we aan de slag gaan én dit jaar beginnen met een toon van verbinding en hoop. Dank u wel.