1
00:00:12,000 --> 00:00:12,800
Dankjewel.
2
00:00:16,719 --> 00:00:19,079
Welkom dames en heren.
3
00:00:20,399 --> 00:00:23,239
Hier in het provinciehuis aan het begin van dit nieuwe jaar.
4
00:00:24,280 --> 00:00:30,519
Fijn dat u weer de moeite hebt genomen om naar hier te komen, elkaar te ontmoeten, het glas te heffen...
5
00:00:31,120 --> 00:00:37,320
en voor de laatste keer te luisteren naar een nieuwjaarstoespraak van deze commissaris.
6
00:00:39,479 --> 00:00:42,039
Und das dauert mehr dan eine Zigarette.
7
00:00:45,000 --> 00:00:48,280
Dus wat dat laatste betreft, ga er maar eens
even lekker voor staan...
8
00:00:49,240 --> 00:00:50,799
want ik wil nog een hoop kwijt.
9
00:00:52,280 --> 00:00:57,200
En als je gaat wiebelen, twijfel dan niet even steun te zoeken bij je buurman of buurvrouw.
10
00:00:57,240 --> 00:00:58,520
Wees elkaar tot steun.
11
00:01:00,240 --> 00:01:04,599
Excellencies, welcome to our foreign guests.
12
00:01:05,680 --> 00:01:08,680
Many ambassador from many countries.
13
00:01:09,519 --> 00:01:14,079
It's an honor to meet you today and celebrate the good relationships we have.
14
00:01:15,519 --> 00:01:18,560
I think you are provided with a translation of my speech.
15
00:01:19,280 --> 00:01:22,680
So I hope you can follow and understand what I'm saying.
16
00:01:25,239 --> 00:01:28,840
Op een dag als vandaag is het gepast om ook
even terug te kijken.
17
00:01:29,400 --> 00:01:32,319
We hebben al gehoord dat we in 2024 heel wat bereikt hebben.
18
00:01:32,319 --> 00:01:34,200
Je maakte net even een vergissing.
19
00:01:36,120 --> 00:01:38,040
En ik hoop ook dat dat het geval zal zijn.
20
00:01:39,439 --> 00:01:43,840
Een jaar, afgelopen jaar, waarin drie belangrijke verkiezingen hebben plaatsgevonden.
21
00:01:44,439 --> 00:01:48,560
De Provinciale verkiezingen, de Statenverkiezingen,
de waterschapsverkiezingen...
22
00:01:48,560 --> 00:01:55,400
en in november de landelijke verkiezingen als gevolg van de val van het kabinet in afgelopen zomer.
23
00:01:57,519 --> 00:02:03,120
In al die gevallen leidde de uitkomsten
tot een politieke aardverschuiving.
24
00:02:03,959 --> 00:02:07,560
Met een nieuwe partij in provinciale besturen.
25
00:02:08,120 --> 00:02:13,080
En mogelijk een kabinet met deelname van drie partijen...
26
00:02:13,080 --> 00:02:16,360
die nog nooit eerder aan het
landsbestuur hebben deelgenomen...
27
00:02:16,719 --> 00:02:22,199
en waarin in de eerste weken stevig gedebatteerd
moet worden over uitspraken van de winnaar...
28
00:02:22,199 --> 00:02:28,520
in het verleden de kracht en waarde van onze Grondwet als fundament van onze democratische rechtsstaat.
29
00:02:31,719 --> 00:02:34,759
Bijzondere tijden, om het neutraal uit te drukken.
30
00:02:35,560 --> 00:02:40,319
Als niets meer zeker is wat wij
dachten dat vanzelfsprekend was.
31
00:02:42,680 --> 00:02:46,719
En ik moet u erkennen, of bekennen,
dat ik bij het maken van dit verhaal...
32
00:02:47,599 --> 00:02:53,560
ernstig gezocht heb naar de juiste toon om over deze ontwikkelingen iets te zeggen...
33
00:02:54,719 --> 00:02:58,759
en uit te drukken, met welk gevoel
ik dat nieuwe jaar ben ingestapt.
34
00:03:00,639 --> 00:03:03,960
En dat laatste, dat doe ik niet zonder zorgen.
35
00:03:05,680 --> 00:03:11,719
Er gebeurt heel veel in deze tijd en wereld die
haar op haar grondvesten doet trillen.
36
00:03:13,360 --> 00:03:18,800
Verschrikkelijke beelden van oorlogen, en de haat waarmee mensen elkaar te lijf gaan.
37
00:03:20,439 --> 00:03:22,680
Grote woorden op het geopolitieke toneel.
38
00:03:23,039 --> 00:03:26,240
Van machthebbers die dreigende taal uitslaan.
39
00:03:27,280 --> 00:03:33,080
Verharding in onze samenleving waarin bijna geen normaal gesprek meer gevoerd kan worden over...
40
00:03:33,080 --> 00:03:36,120
verschillen van opvattingen en politieke ambities.
41
00:03:37,960 --> 00:03:44,680
De ander is immers niet je politieke tegenstander met wie je een goed dispuut voert en probeert een brug te slaan.
42
00:03:45,759 --> 00:03:50,759
Maar eerder je vijand, die je moet verslaan en met wie je categorisch van mening verschilt.
43
00:03:53,319 --> 00:03:56,879
Het is wat Hans Boutelier schrijft in
zijn boek Het Nieuwe Westen.
44
00:03:58,400 --> 00:04:04,960
En op het moment dat je politieke tegenstander je vijand is geworden, loopt elk gesprek dood.
45
00:04:06,400 --> 00:04:11,759
Terwijl juist het publieke en politieke debat essentieel is voor onze democratie.
46
00:04:13,159 --> 00:04:20,000
En als dat gesprek verstomt dan verwordt de democratie tot een spel van winnaars en verliezers...
47
00:04:20,639 --> 00:04:23,680
waarbij het uiteindelijk gaat om ‘the winner takes all’.
48
00:04:24,480 --> 00:04:28,959
En dat is nou net niet wat democratie inhoudt.
49
00:04:31,279 --> 00:04:37,399
In zijn jongste boek ‘Alkibiades’, beschrijft Ilja Leonard Pfeijffer verschillende staatsvormen.
50
00:04:37,399 --> 00:04:38,600
Het is een dikke pil.
51
00:04:39,439 --> 00:04:40,879
En ik ben er voor gaan zitten.
52
00:04:41,920 --> 00:04:48,720
Het is een prachtig en lijvig boek over een waargebeurde geschiedenis over het einde van de democratie...
53
00:04:49,279 --> 00:04:50,800
en de val van Athene.
54
00:04:52,920 --> 00:04:59,120
En al lezend zie je talloze verontrustende parallellen met de tijd waarin wij leven.
55
00:05:01,000 --> 00:05:05,319
En zo beschrijft hij in het boek de op- en neergang van verschillende staatsvormen.
56
00:05:06,000 --> 00:05:09,920
Dat begint met een monarchie en daarbij moet je niet denken aan onze monarchie...
57
00:05:09,920 --> 00:05:11,759
waar de macht niet ligt...
58
00:05:12,399 --> 00:05:14,439
maar daar waar sprake is van macht.
59
00:05:16,120 --> 00:05:22,120
En zolang een koning zijn macht gebruikt ten dienste van het volk en het algemeen belang dient...
60
00:05:22,439 --> 00:05:23,399
gaat het goed.
61
00:05:25,279 --> 00:05:29,800
Maar Pfeiffer beschrijft op een gegeven moment hoe die monarchie uitmondt in een tirannie...
62
00:05:30,839 --> 00:05:33,279
met als gevolg dat hem de macht wordt ontnomen.
63
00:05:34,680 --> 00:05:36,839
En wat dan volgt is een aristocratie.
64
00:05:37,759 --> 00:05:43,199
Zeg maar een zakenkabinet, maar dan zonder
controlerende volksvertegenwoordiging.
65
00:05:44,920 --> 00:05:46,920
En ook daar geldt weer, dat gaat goed...
66
00:05:47,399 --> 00:05:52,560
zolang deze wijze mensen het algemeen belang voor ogen houden en niet verstrikt raken....
67
00:05:52,560 --> 00:05:55,560
in hun eigen belangen en de macht die hen is toebedeeld.
68
00:05:56,720 --> 00:06:01,120
Als dat misgaat dan verwordt dat
systeem tot een oligarchie...
69
00:06:01,920 --> 00:06:06,079
van, zoals we dat tegenwoordig zo graag zeggen, plucheplakkers en zakkenvullers.
70
00:06:08,639 --> 00:06:16,000
En tenslotte neemt het volk het heft in handen
en wordt de democratie als zwaar bevochten...
71
00:06:16,000 --> 00:06:18,600
en met tranen veroverde vrijheid gesticht.
72
00:06:19,920 --> 00:06:21,959
En daar hoort natuurlijk structuur bij en mandaat.
73
00:06:23,839 --> 00:06:25,319
En ook daar loopt het mis.
74
00:06:26,160 --> 00:06:31,160
In Alkibiades, dat boek, houdt Protagoras - een wijsgeer - een toespraak over die staatsvormen.
75
00:06:31,160 --> 00:06:36,839
En daarin zegt hij dat de democratie kapot gaat op het moment dat mensen vergeten zijn....
76
00:06:36,839 --> 00:06:39,800
dat deze vrijheid met bloed en tranen bevochten is.
77
00:06:40,920 --> 00:06:46,399
Dat de burger zich gaat opstellen als een ontevreden klant van een overheid die niet levert...
78
00:06:46,879 --> 00:06:52,480
en leiders die niet meer leiden maar de onvrede van het volk volgen en waar nodig mobiliseren.
79
00:06:54,680 --> 00:06:57,160
En zie daar de parallel met deze tijd.
80
00:06:57,759 --> 00:07:01,120
De burger als ontevreden en veeleisende klant...
81
00:07:01,120 --> 00:07:04,519
de overheid die verstrikt is geraakt in
systemen en regels...
82
00:07:04,759 --> 00:07:07,920
en het directe contact met haar burgers heeft veronachtzaamd.
83
00:07:09,240 --> 00:07:14,160
De kritiek op de systemen en nog even en de democratie verwordt tot een ochlocratie.
84
00:07:14,920 --> 00:07:18,800
De menigte aan de macht en niemand die nog de leiding heeft.
85
00:07:20,800 --> 00:07:27,160
"Als we met 18 miljoen mensen aan de knoppen gaan zitten,
dan gaan we naar de knoppen'', zoals ik enkele jaren...
86
00:07:27,160 --> 00:07:30,040
geleden zei tijdens een Zuid-Holland conferentie.
87
00:07:31,839 --> 00:07:34,680
En in die verschillende staatsvormen
gaat het elke keer mis...
88
00:07:35,600 --> 00:07:40,959
wanneer de macht gebruikt wordt ter meerdere eer en glorie van hen die die macht bekleden...
89
00:07:41,480 --> 00:07:45,360
en het algemene belang het aflegt tegen het eigen belang,
of deelbelangen...
90
00:07:45,720 --> 00:07:50,920
en het noodzakelijke onderhoud en verzorging van die staatsvorm wordt veronachtzaamd.
91
00:07:53,360 --> 00:07:57,959
Leiders zijn volgers geworden en volgers denken
dat ze de leiding hebben.
92
00:08:00,199 --> 00:08:04,680
Daar lijkt het op in een tijd waarin we voortdurend bezig zijn met: wat vinden de mensen ervan?
93
00:08:06,319 --> 00:08:08,600
En daardoor komt men in een soort verlamming terecht...
94
00:08:09,040 --> 00:08:13,240
en worden de noodzakelijke en soms
pijnlijke besluiten niet genomen.
95
00:08:14,439 --> 00:08:21,560
In een democratie kiezen mensen immers hun vertegenwoordigers om iets te vinden en een visie te hebben.
96
00:08:22,839 --> 00:08:27,560
Want anders komen we terecht in een vicieuze cirkel van politici die luisteren naar de straat...
97
00:08:28,000 --> 00:08:32,799
bang worden om moeilijke besluiten te nemen uit
angst 'de straat te verliezen'...
98
00:08:33,440 --> 00:08:37,600
en vervolgens roept de straat: is er nog iemand die hier regeert en besluiten neemt?
99
00:08:40,720 --> 00:08:48,519
Protagoras wijst mensen erop dat als die democratie zo in verval raakt dat de roep om een sterke man...
100
00:08:48,519 --> 00:08:51,720
luider zal klinken met alle gevolgen van dien.
101
00:08:55,120 --> 00:09:00,960
Als democratie ons lief is dan zullen
we waakzaam moeten zijn.
102
00:09:02,399 --> 00:09:06,519
En ik wijs erop, op onze eigen wapenspreuk,
Zuid-Hollandse wapenspreuk...
103
00:09:07,039 --> 00:09:09,919
staat eronder: ‘Vigilate Deo Confidentes’.
104
00:09:11,320 --> 00:09:15,519
Dat betekent: ‘Wees waakzaam, vertrouwend op God’.
105
00:09:16,799 --> 00:09:22,080
Sinds de twaalfde eeuw wordt deze leus gebruikt en is
hij uiteindelijk in de negentiende eeuw...
106
00:09:22,679 --> 00:09:27,519
in ons wapen terecht gekomen als opvolger toen wij de opvolger waren van de staten van Holland.
107
00:09:28,960 --> 00:09:30,840
Wees waakzaam.
108
00:09:32,320 --> 00:09:38,159
Deze tijd vraagt om 'wakkere mensen'
die de tekenen van de tijd verstaan...
109
00:09:38,600 --> 00:09:43,919
en waar nodig weerstand kunnen bieden tegen de krachten
die onze democratische rechtsstaat bedreigen.
110
00:09:45,639 --> 00:09:51,919
Dat is iets anders dan 'woke' zijn waar Yascha Mounk een lijvig boek over heeft geschreven...
111
00:09:52,159 --> 00:09:53,919
met de titel: ‘De Identiteitsval’.
112
00:09:55,559 --> 00:10:00,840
En daarin wijst hij op het gevaar van de enorme benadrukking van de eigen identiteit...
113
00:10:01,320 --> 00:10:03,360
en de groep waar je wel of niet bij behoort.
114
00:10:04,320 --> 00:10:08,519
Het maakt een gewoon gesprek haast onmogelijk...
115
00:10:09,279 --> 00:10:15,039
en zorgt ervoor dat je bij elk woord dat je dat op een goudschaaltje weegt uit angst iets kwetsend te zeggen.
116
00:10:17,039 --> 00:10:22,320
En onder het mom van emancipatie worden verschillen eerder benadrukt dan overbrugt...
117
00:10:22,759 --> 00:10:24,720
en dat vertaalt zich ook in de politiek.
118
00:10:26,879 --> 00:10:30,600
We moeten niet 'woke' zijn maar 'wakker' in de zin van waakzaam.
119
00:10:32,080 --> 00:10:36,799
Wakker om goed naar die ander te kunnen luisteren...
120
00:10:37,240 --> 00:10:39,720
om begrip op te brengen voor wat die ander beweegt...
121
00:10:40,679 --> 00:10:45,360
om een zuiver onderscheid te maken tussen eigenbelang en algemeen belang...
122
00:10:45,639 --> 00:10:50,840
om het mandaat dat, of de macht die je hebt gekregen op de juiste manier te gebruiken...
123
00:10:51,480 --> 00:10:56,240
zodat zij die tot een minderheid behoren voldoende bediend worden in hun wens en verlangens...
124
00:10:56,679 --> 00:11:02,440
en om op te staan tegen de krachten die onze samenleving bedreigen en kapot willen maken.
125
00:11:05,039 --> 00:11:10,679
Lang was het adagium: schenk er niet teveel aandacht aan, want alles wat aandacht krijgt groeit.
126
00:11:12,039 --> 00:11:17,279
Ik roep al een tijdje: als je onkruid geen aandacht schenkt, dan overwoekert het je hele tuin.
127
00:11:19,200 --> 00:11:26,919
Weest waakzaam, vigilate, vertrouwend op God,
Deo confidentes.
128
00:11:26,919 --> 00:11:32,639
Dat laatste zal in deze geseculariseerde samenleving niet overal direct worden verstaan.
129
00:11:34,799 --> 00:11:37,240
Maar laat ik het dan eigentijdser formuleren.
130
00:11:37,639 --> 00:11:43,039
Dat 'Deo confidentes', dat drukt uit dat je als mens het besef hebt dat er iets groters is dan jezelf.
131
00:11:44,200 --> 00:11:48,279
Dat het niet 'ego confidentes' is maar dat er iets groters is dan jezelf.
132
00:11:49,759 --> 00:11:52,279
Of dat nou wordt samengevat in een klassiek godsbeeld...
133
00:11:52,840 --> 00:11:57,679
of in een bewustzijn dat jij als individu deel uitmaakt van een groter geheel...
134
00:11:57,679 --> 00:12:02,159
en jezelf niet verheft tot het middelpunt van het universum of de geschiedenis.
135
00:12:03,519 --> 00:12:08,559
Het draait niet om mij, maar om ons in de breedste zin van het woord.
136
00:12:10,080 --> 00:12:17,480
En dat 'Deo confidentes' heeft mij geleerd de ander te zien als mijn naaste en niet als mijn vijand.
137
00:12:18,960 --> 00:12:26,080
Dat heeft mij geleerd om niet met mijn oordeel klaar te staan maar te luisteren naar wat de ander beweegt.
138
00:12:27,519 --> 00:12:33,120
Dat heeft mij geleerd mijn naaste lief te hebben zoals ik mijzelf lief mag hebben.
139
00:12:34,399 --> 00:12:37,759
Dat betekent niet dat ik iedereen en alles oké vind...
140
00:12:38,639 --> 00:12:47,159
maar een moreel kompas heb dat ik kan gebruiken in mijn oordeelsvorming en mijn eigen oordeel niet verabsoluteer.
141
00:12:49,360 --> 00:12:51,679
Vigilate Deo Confidentes.
142
00:12:52,159 --> 00:12:56,320
Het kan in mijn idee geen kwaad om die wapenspreuk, met de uitleg die ik net gaf...
143
00:12:56,919 --> 00:13:03,360
opnieuw onder de aandacht te brengen juist in deze tijd waarin mensen verdwalen in de leegte...
144
00:13:04,360 --> 00:13:10,600
of geen keuze kunnen maken in de veelheid van zogenaamde waarheden die zich overal aandienen.
145
00:13:12,200 --> 00:13:17,000
Als mensen nergens meer in geloven zijn ze in
staat alles te geloven.
146
00:13:18,240 --> 00:13:23,240
En in lege hoofden is een hoop ruimte voor soms gevaarlijke onzin.
147
00:13:25,879 --> 00:13:32,759
En dat brengt mij bij het slot van mijn hartenkreet, want zo mag u deze, mijn laatste, nieuwjaarstoespraak opvatten.
148
00:13:34,960 --> 00:13:40,279
Als het niet meer Deo confidentes mag zijn, wat komt daar dan voor dat Deo in de plaats?
149
00:13:42,000 --> 00:13:47,480
Dat is de vraag waarmee Hans Boutelier in dat genoemde boek Het Nieuwe Westen afsluit...
150
00:13:47,480 --> 00:13:52,559
en waar wij onlangs een zeer geslaagde Zuid-Holland conferentie aan hebben gewijd.
151
00:13:53,799 --> 00:13:59,000
We hebben een nieuw verhaal nodig waarin
we elkaar kunnen ontmoeten...
152
00:14:00,000 --> 00:14:04,759
waarmee we de toekomst in kunnen gaan met vertrouwen in elkaar en in dat wat ons bindt.
153
00:14:06,320 --> 00:14:10,159
En dat is de betekenis van de democratische
rechtsorde als fundament.
154
00:14:10,919 --> 00:14:17,519
De waarden die in de loop van de geschiedenis met strijd en butsen tot onze gemeenschappelijke waarden zijn geworden.
155
00:14:18,159 --> 00:14:24,080
Tolerantie, goede trouw, rechtvaardigheid,
redelijkheid, grondrechten.
156
00:14:24,639 --> 00:14:26,919
En lieve mensen, die zijn niet vanzelfsprekend.
157
00:14:26,919 --> 00:14:29,559
Dat zijn geen natuurverschijnselen.
158
00:14:31,879 --> 00:14:38,279
Ik zou zeggen voorbij aan de pragmacratie, waarin politiek procesmanagement is geworden...
159
00:14:39,759 --> 00:14:48,279
maar vooruit naar een levende en levendige democratie waarin wij onze zwaar bevochten vrijheden koesteren en bewaken...
160
00:14:48,720 --> 00:14:51,840
en met een gezamenlijk toekomstbeeld vooruit
kunnen naar de nieuwe tijd.
161
00:14:53,440 --> 00:15:01,320
Een verhaal voor de wereld, voor de samenleving, voor onze provincie waarin veel te doen is in de komende tijd.
162
00:15:02,320 --> 00:15:04,360
En waar moet het dan om gaan in dat verhaal?
163
00:15:05,600 --> 00:15:11,440
Dat begint wat mij betreft bij het besef dat je ‘op de ander bent aangewezen’.
164
00:15:12,519 --> 00:15:16,600
Mijn medeburger is niet een sta-in-de-weg,
maar een metgezel.
165
00:15:17,279 --> 00:15:21,919
Ik hoef het niet met hem eens te zijn, maar dat maakt hem niet een vijand die ik moet bestrijden.
166
00:15:21,919 --> 00:15:25,799
Dat verhaal begint met de erkenning van de
verschillen tussen mensen...
167
00:15:25,799 --> 00:15:29,840
zonder dat die verschillen verbinding
met elkaar in de weg staan.
168
00:15:31,399 --> 00:15:38,120
Een samenleving die niet op een volwassen manier met verschillen kan omgaan, doet krampachtig alsof ze...
169
00:15:38,120 --> 00:15:43,399
niet bestaan, alsof alles hetzelfde is, maar krijgt de gevolgen daarvan keihard terug...
170
00:15:43,399 --> 00:15:46,840
in de vorm van toenemende polarisatie en onverdraagzaamheid.
171
00:15:49,000 --> 00:15:54,000
En dat verhaal begint bij het besef dat je als individu dus niet het middelpunt van het universum bent...
172
00:15:54,000 --> 00:15:59,320
maar een onderdeel van een veel groter geheel dat voor jou als individu onbevattelijk is.
173
00:16:00,639 --> 00:16:06,000
Dat verhaal begint bij waardering voor het schone van natuur en schepping en het besef dat wij daar...
174
00:16:06,000 --> 00:16:09,480
als tijdelijke bewoners de zorg voor hebben toe te passen.
175
00:16:11,840 --> 00:16:17,600
En als provincie moeten ook wij met een verhaal aan de gang in het licht van de vele grote opgaven.
176
00:16:19,480 --> 00:16:24,639
En dan zal het gaan om een integrale visie op hoe we met de schaarse ruimte omgaan...
177
00:16:24,639 --> 00:16:26,639
ook het schaarse geld in de komende jaren...
178
00:16:26,639 --> 00:16:31,879
en ervoor zorgen dat de grote belangen die op het spel staan op een afgewogen manier bediend worden.
179
00:16:32,159 --> 00:16:38,600
Wonen, werken, bewegen, bedrijvigheid, natuur en milieu, welvaart en welzijn.
180
00:16:40,039 --> 00:16:43,240
Een visie voor deze provincie,
voor deze bijzondere provincie...
181
00:16:43,240 --> 00:16:46,279
waar alles te vinden is wat Nederland, Nederland maakt.
182
00:16:47,440 --> 00:16:51,000
Waar wij met een open oor en een open oog luisteren...
183
00:16:51,000 --> 00:16:53,080
en kijken naar de belangen van de ander...
184
00:16:53,559 --> 00:16:57,879
met een debat in de Staten waar de ander niet
je vijand is...
185
00:16:58,440 --> 00:17:02,200
waar niet voortdurend oppositie,
coalitie gevecht elkaar leveren...
186
00:17:02,519 --> 00:17:04,480
waarin de ander niet je vijand is...
187
00:17:04,480 --> 00:17:09,599
maar je medestander in het zoeken naar de beste oplossingen voor de grote vraagstukken...
188
00:17:09,599 --> 00:17:13,559
en waar de bereidheid is om je uiteindelijk neer te leggen bij een goed gefundeerd besluit...
189
00:17:14,079 --> 00:17:19,519
vanuit de gedachte dat niet jouw deelbelang prevaleert,
maar het grotere algemene belang.
190
00:17:19,920 --> 00:17:22,960
Ik zou haast uitroepen: ‘I have a dream.’
191
00:17:24,720 --> 00:17:27,119
Ik wens u allen een goed nieuwjaar...
192
00:17:27,119 --> 00:17:29,319
met een warm hart en een koel hoofd...
193
00:17:29,319 --> 00:17:33,759
om in deze complexe tijden met elkaar,
met elkaar het goede te doen.
194
00:17:33,759 --> 00:17:34,720
Dank u wel.